Pokaz specjalny 71. OKFA „Słońce wschodzi raz na dzień” i spotkanie

W 20. rocznicę śmierci patrona OKFA – Henryka Kluby – przypominamy tę niejednoznaczną postać polskiego kina. Reżyser i aktor, rektor Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Teatralnej i Telewizyjnej w Łodzi, przez 10 lat juror na OKFA w Koninie. Po projekcji jego najważniejszego filmu, który zaciążył na losach artysty i człowieka, spotkamy się z dr. Witoldem Szymczykiem (autorem jedynego i jeszcze niepublikowanego dokumentalnego filmu o Henryku Klubie) oraz reżyserem Grzegorzem Kempinskym – prywatnie synem Henryka Kluby.

Haratyk, charyzmatyczny góral wyrasta po wojnie na chłopskiego przywódcę w swej wsi w Beskidach. Za namową przybysza spoza regionu wyprawia się z grupą mieszkańców na Ziemie Odzyskane, by w regionie Śląska założyć chłopską osadę. Udaje mu się uzyskać pozwolenie na zajęcie ziemi, ale żadnej innej pomocy. Stosunki na wsi i uroczystości publiczne pokazują rywalizującą o chłopa dwuwładzę kościoła i partii. Trudem własnych rąk ludzie Haratyka budują wiejską szkołę, ceglarnię i tartak. Wtedy Urząd Bezpieczeństwa przypomina im o konieczności przekazania społecznej własności na rzecz ogółu. Chłopi buntują się, gdyż inaczej rozumieją głoszoną przez propagandę władzę ludu. Negocjuje z nimi lokalny sekretarz partyjny, były partyzant „Mały”. Na znak protestu Haratyk pali tartak, przenosi się ze swoimi ludźmi do lasu i stawia zbrojny opór. Zdradza go wiejski buntownik Górniok i oddaje w ręce UB. Po trzech latach Haratyk wychodzi z więzienia. W pierwotnej wersji zakończenia chłopski przywódca po wyjściu z więzienia, nierozpoznawany, skazany był na żebractwo. Reżyser zmuszony do pozytywnego rozwiązania konfliktu dokręcił drugie zakończenie, w którym bohater po odbyciu kary otrzymuje od partii drugą szansę.

Ludowa ballada w reżyserii Henryka Kluby stanowi oryginalną interpretację filmu socrealistycznego o dojrzewaniu chłopstwa do ideologii socjalizmu. Chłopi samoorganizują się i bronią idei władzy ludu. Twórca dowartościowuje tę walkę mityczną oprawą plastyczną na wzór malarstwa naiwnego oraz muzyczną – pieśniami według kompozycji Zygmunta Koniecznego w wykonaniu chóru z Istebnej. Film budzi pozytywne skojarzenia ze sztuką Siergieja Paradżanowa, ormiańskiego autora filmowego, twórcy arcydzieła “Cienie zapomnianych przodków” (1965). Autorem scenariusza, dialogów i tekstów pieśni był Wiesław Dymny, aktor, pisarz i poeta, artysta „Piwnicy pod Baranami”. Jego współpraca scenariuszowa i scenograficzna z Klubą zaczęła się od robotniczej ballady “Chudy i inni” (1966) i zaowocowała jeszcze filmem “Pięć i pół bladego Józka” (1971).
Druga po „Chudym i innych” filmowa ballada spółki Wiesław Dymny – Henryk Kluba o oryginalnym kształcie plastycznym, nawiązująca estetyką do malarstwa naiwnego z elementami neorealistycznych obserwacji. Natura konfliktu społecznego opisanego w scenariuszu była powodem opóźnienia premiery filmu o pięć lat.

Polska, 1967, 91’
scenariusz: Wiesław Dymny
reżyseria: Henryk Kluba
muzyka: Zygmunt Konieczny
obsada: Franciszek Pieczka, Marian Kociniak, Ryszard Filipski, Teresa Kamińska, Zdzisław Maklakiewicz, Teresa Marczewska